Veroordeling Pussy Riot begon in 1941

De rebellerende Russische rockdames van Pussy Riot zijn veroordeeld tot twee jaar strafkamp vanwege het zingen van een protestlied op het altaar van de Christus de Verlosser-kathedraal in Moskou. Ik vind die veroordeling afschuwelijk. Toch voel ik me wat ongemakkelijk bij commentaren als “vrijheid en Rusland gaat niet samen” of “veroordeeld wegens een artistieke uiting”. De relatie tussen kerk en staat heeft zich in de 20e eeuw op turbulente wijze ontwikkeld en dit is het directe gevolg daarvan.

Zoals de meeste westerse monarchieën in de 19e en voorgaande eeuwen was ook het tsaristische regime in Rusland theocratisch van aard. Nicolaas II maar ook zijn voorgangers waren diep gelovig en woonden officiële gelegenheden van de Russisch-orthodoxe kerk bij, werden door de patriarch gekroond en ontleenden hun gezag direct aan God.

Van Sovjetpaleis tot zwembad

Het communisme beschouwde religie als opium voor het volk en zette ten tijde van Stalin grootschalige vervolging in tegen de Russisch-orthodoxe kerk. Priesters werden naar strafkampen afgevoerd of geëxecuteerd, kerken werden afgebroken of dichtgetimmerd met de heilige ikonen als planken voor de ramen. Dieptepunt was het opblazen van de reusachtige Christus de Verlosser-kathedraal in Moskou in 1931. Op de plaats van de kathedraal moest een reusachtig “Paleis van de Sovjets” verrijzen, hoogste gebouw ter wereld, met een 80 meter hoge Lenin aan de top. Aan de drassige rivieroever zakten de fundamenten keer op keer weg en uiteindelijk maakte men er maar een zwembad van.

Toen Hitler in 1941 Rusland binnenviel, was Stalin totaal onvoorbereid. Alle waarschuwingen negerend was hij zich blijven beroepen op de betrouwbaarheid van zijn partner in het Molotov-Ribbentroppact. Stalin had dan ook alle hens aan dek nodig om Hitler te verslaan. Ook de kerk, die nog de heimelijke aanhang van velen genoot,werd gemobiliseerd in ruil voor verlichting van de antireligie-campagnes. Gevolg: een gedoogde, collaborerende kerk die opriep tot steun aan moedertje Rusland en vadertje Stalin.

Na de val van de USSR in 1991 werd de kerk weer toegestaan en werden talloze Russen vol vreugde weer Russisch-orthodox. President Boris Jeltsin liet het zwembad langs de Moskva-rivier afbreken en een replica van de Christus de Verlosser-kathedraal bouwen. De staatshoofden lieten zich weer zegenen door de patriarch en beschermden in ruil de enige ware staatskerk, met vervelende gevolgen voor andere religies die voet aan de grond probeerden te krijgen. Boris Jeltsin werd na zijn overlijden in 2007 opgebaard in zijn eigen herbouwde kathedraal, waar Poetin naast de patriarch stond bij de rouwdienst.

Anti-homosentimenten

Zo is de versmelting van kerk en staat in ere hersteld. Poetin (en elk ander regime) heeft de steeds machtigere kerk nodig om zijn gezag te legitimeren. Tegelijkertijd laat de Russisch-orthodoxe kerk zich de afgelopen jaren van zijn reactionairste kant zien – organiseert bijvoorbeeld knokploegen tegen demonstranten voor homorechten. Vladimir Poetin wil of durft daar kennelijk niet tegenin en misschien is dat een verstandige inschatting van hem – de kerk is voor de meeste Russen heiliger dan de staat.

Op het moment dat Pussy Riot niet alleen tegen de staat ageert, zoals zij al vaker deden, maar ook tegen de kerk, door uitgerekend de Christus de Verlosser-kathedraal als podium voor hun protest te gebruiken, vindt Poetin blijkbaar dat hij niet langer stil kan zitten. Het is niet zo dat artistieke uitingen zoals die van Pussy Riot op zichzelf niet mogelijk zijn in Rusland. Het is wel zo, dat Poetin zich niet kan permitteren de steun van de kerk te verspelen, nu zijn macht steeds meer scheurtjes vertoont.

Lees meer over dit onderwerp op Plazilla.com

Filmbeelden van de vernietiging van de kathedraal in 1931:

[youtube http://www.youtube.com/watch?v=YFlx55OANg8]